Autor: Marta Cieślicka
Jednymi z podstawowych czynników, jakie warunkują efektywne przeprowadzenie przez trenera zaplanowanych zajęć, są koncentracja i zaangażowanie jego podopiecznych. Nie jest tajemnicą, że największe wyzwanie w ich utrzymaniu ma miejsce przy pracy z najmłodszymi. Pedagogika i metodyka treningowa wypracowały jednak na tę okoliczność pewien szczególny instrument – zabawę.
Jak podają źródła – zabawa to czynności wykonywane dla przyjemności, rozrywki, oraz fizycznego i psychicznego odprężenia. Zabawa to wszystko to, co cieszy, bawi i sprawia przyjemność.
Z punktu widzenia metodyki treningowej, zabawy to proste formy ruchu, które wszechstronnie oddziałują na rozwój dziecka, a sensem ich stosowania jest przede wszystkim dodanie do powtarzalnych i monotonnych czynności treningowych elementów fabuły, wytworzenia atrakcyjnej dla najmłodszych konwencji, która pozwoli utrzymać ich w skupieniu i wyzwolić w nich dodatkowe zaangażowanie.
Jak wiadomo, rolą trenera jest nie tylko nauczanie podopiecznych, lecz także ich ocena i selekcja. Zabawy, jako swoiste narzędzie prowadzącego grupę, w różnym stopniu mają więc pomagać mu w realizacji tych zadań, toteż – przy pewnym uproszczeniu – możemy podzielić je na te, które rozwijają bądź uczą pewnych zachowań i umiejętności, te, które dają trenerowi pole do analizy i oceny tychże zachowań lub umiejętności, a także te, które łączą oba powyższe cele.
Jeśli dana zabawa należy do drugiej lub trzeciej z wyżej wymienionych kategorii, nazywamy ją zabawą selekcyjną.
Zabawy selekcyjne stanowią szczególny instrument w pracy trenerskiej. Ich założenia skonstruowane są tak, aby podczas gdy dzieci oddają się czynnościom, których te od nich wymagają, trenerowi łatwiej było wypatrzyć pośród swoich podopiecznych, te dzieci, które
wyróżniają się szczególną aktywnością, kreatywnością, umiejętnościami, bądź błyskotliwością psychofizyczną.
Zabawy te są więc na wczesnym etapie rozwoju doskonałą formą prowadzenia zajęć, pozwalają bowiem pod „płaszczykiem” rozrywki zachęcić dzieci do pełnego zaangażowania w takie czynności, których obserwacja pozwala trenerowi na nieinwazyjną (tj. bez nakładania na dzieci dodatkowej presji) analizę sprawności poszczególnych uczniów.
Czynnik ten ma duże znaczenie zwłaszcza w przypadku dzieci, dla których perspektywa bycia ocenianym, czy choćby obserwowanym, mogłaby doprowadzić do zawstydzenia, stremowania, bądź innej jeszcze formy apatii, uniemożliwiającej im wykazanie się pełnią swych możliwości. Przyszłym sportowcom, tego typu „wrażliwości” prędzej czy później i tak wskazane będzie się wyzbyć, nim jednak osiągną na to stosowny wiek i stopień rozwoju, trenerom zaleca się korzystać z zabaw jako formy kompromisu między specyfiką ich pracy, a specyficzną naturą dzieci.
PRZYKŁADOWE ZABAWY PRZYDATNE W KOSZYKÓWCE
1. „MURARZ OBROŃCA”
Przybory: 6 pachołków.
Organizacja i przebieg zabawy: dowolna liczba uczestników. Trener wybiera trzech uczniów którzy będą obrońcami i wyznacza pachołkami miejsce poruszania się murarzy. Ich zadaniem jest złapanie przebiegających na drugą stronę boiska zawodników. Murarze mogą poruszać się jedynie krokiem obronnym. Osoby złapane chwytają murarzy za rękę i próbują złapać kolejne osoby. Jako formę utrudnienia dla przebiegających można dołączyć piłkę do koszykówki, którą przebiegający muszą kozłować.
2. „KLASK”
Przybory: 2 piłki do koszykówki.
Organizacja i przebieg zabawy: dowolna liczba uczestników, którzy stoją w kole, w środku znajduje się jeden lub dwóch trenerów. Zadaniem trenerów jest podawanie piłki do zawodników, którzy przed chwytem piłki muszą wykonać klaśnięcie w obie dłonie. Jeżeli to się nie uda, zawodnik odpada z gry i siada na parkiecie. Trener może również wykonać zwód, jeżeli w tym momencie zawodnik klaśnie również odpada z gry.
3. „CIEŃ ATAKUJĄCEGO”
Przybory: brak
Organizacja i przebieg zabawy: dowolna, parzysta liczba zawodników. Zawodnicy ustawiają się w dwóch szeregach na linii środkowej boiska, naprzeciwko siebie kryjąc się w parach, w odstępach 2-3 kroków. Prowadzący staje na środku jednej połowy. Zawodnicy stojący przodem do prowadzącego są „atakującymi”, tyłem – „broniącymi”. Za pomocą ruchów kończyn i tułowia, prowadzący wskazuje zadania „atakującym” (kierunki oraz sposób poruszania się po boisku). Zawodnicy „atakujący” powinni dokładnie wykonywać polecenia, ich z kolei powinni naśladować „broniący”. Odległość między zawodnikami w parze powinna być stała (2-3 kroki). Za każdą pomyłkę współćwiczącego zdobywa jeden punkt. Wygrywa
ten z pary, który popełnia mniej błędów.
4. „BEREK KOSZYKARSKI”
Przybory: jedna piłka do koszykówki.
Organizacja i przebieg zabawy: dowolna liczba uczestników. Trener wybiera dwóch ochotników, których zadaniem jest podawanie do siebie piłki i dotykanie nią uciekających uczniów. Złapany uczeń dołącza do łapiących. Wygrywa uczeń, który nie zostanie złapany. Należy zwracać uwagę uczniom, aby nie rzucali piłką w łapanych, oraz pamiętali , że z piłką mogą zrobić najwyżej dwa kroki. Poruszają się głównie Ci zawodnicy, którzy w danym momencie nie są w posiadaniu piłki.
5. „KRÓL KOZŁOWANIA”
Przybory: piłki do koszykówki dla każdego uczestnika.
Organizacja i przebieg zabawy: uczniowie rozstawieni w rozsypce, swobodnie poruszają się po całym boisku do koszykówki próbując wybić piłkę współćwiczącym. Osoba, której zostanie wybita piłka odpada z gry. Im mniej uczestników na placu gry, tym trener bardziej zawęża pole zabawy.
6. „WALKA O PIŁKĘ”
Przybory: piłka do koszykówki.
Organizacja i przebieg zabawy: zabawa odbywa się na całym boisku do koszykówki. Trener dzieli zespół na dwie drużyny. Zadaniem każdej z drużyn jest jak najdłuższe utrzymanie się przy piłce. Zawodnicy nie mogą kozłować piłki. Ich zadaniem jest szybkie poruszanie się po boisku i wychodzenie do piłki. Za każdy przechwyt drużyna otrzymuje punkt dodatni, za stratę piłki – punkt ujemny.
7. „CZTERY OGNIE”
Przybory: dwie miękkie piłki, 4 pachołki.
Organizacja i przebieg zabawy: parzysta liczba uczestników. Pole gry wyznaczają pachołki. W zabawie tej podobnie jak w dwóch ogniach należy zbijać przeciwników, z ta różnicą, że występują tu cztery matki. Po każdym zbiciu następuję przejście matek o jedno miejsce w prawo.
Trener zwraca uwagę na rozwiązania taktyczne swoich uczniów.
8. „CHROŃ PODUDZIE”
Przybory: stoper.
Organizacja i przebieg zabawy: dowolna, parzysta liczba zawodników. Zawodnicy po dobraniu się w pary rozstawiają się na boisku w odległości 3m. W każdej parze wyznacza się zawodnika broniącego i atakującego podudzie. Na sygnał prowadzącego obrońca bez prawa odrywania nogi postawnej, nogą wolną wykonuje obroty w lewo i w prawo, chroniąc w ten sposób podudzie nogi wolnej przed dotknięciem zawodnika atakującego, który stara się trafić w nie otwartą dłonią. Za każde trafienie oraz oderwanie nogi postawnej od podłoża zawodnik atakujący zdobywa jeden punkt. Po upływnie określonego czasu zawodnicy zamieniają się rolami. Wygrywa zawodnik, który na koniec uzyskał więcej punktów.
9. „RYBY W SIECI”
Przybory: piłki do koszykówki dla każdego uczestnika, który jest rybą.
Organizacja i przebieg zabawy: dowolna liczba uczniów. Trener wybiera dwóch ochotników, którzy muszą trzymać się za ręce. Zadaniem sieci jest wyłowienie jak największej ilości ryb. Każda złapana ryba dołącza do sieci i pomaga w złapaniu pozostałych ryb. W celu utrudnienia zabawy wszystkim rybkom możemy wręczyć dodatkowe piłki.
10.”BEREK PLECAMI DO LINII”
Przybory: ew. stoper do pomiaru czasu gry.
Organizacja i przebieg zabawy: dowolna liczba uczestników. Zabawa odbywa się na boisku do siatkówki. Trener wyznacza kilku berków (jeden na 4-5 uczestników), zadaniem ich będzie złapanie pozostałych uczestników. Złapany zamienia się z berkiem rolami. Zawodnicy poruszają się w sposób podany przez prowadzącego, np. postawa wysoka, niska, krok obronny itp. Zawodnicy powinni być zwróceni cały czas plecami do linii końcowej boiska tej połowy, na której w danej chwili się znajdują. Jeżeli tego nie robią, automatycznie staja się berkiem. Zabawę wygrywa osoba, która ani razu nie była berkiem.
11. „BEREK ŁYDKA”
Przybory: miękka piłka.
Organizacja i przebieg zabawy: dowolna liczba uczestników, boisko do koszykówki. Prowadzący wybiera jednego lub dwóch ochotników, którzy trzymają w dłoni miękkie piłki. Zadaniem berków jest złapanie jak największej liczby zawodników poprzez dotknięcie ich w łydkę. Złapani przyjmują niską postawę obronną, którą próbują utrzymać do momentu uwolnienia przez innych uczestników. Uwolnienie możliwe jest poprzez przejście między nogami osoby złapanej.
12. „Uważaj na sygnały”
Przybory: czasomierz.
Organizacja i przebieg zabawy: zabawa odbywa się na boisku do koszykówki. Prowadzący ustala sygnały głosowe i ruchowe, na które zawodnicy powinni wykonywać poszczególne zadania. Na przykład, zawodnicy na krótki gwizdek wykonują obrót (pivot), na długi gwizdek.
przyjmują niską postawę koszykarską, uniesiona ręka w górę oznacza wyskok w górę z odbicia jednonóż, itp. Zawodnicy cały czas są w ruchu, zwracają uwagę na sygnały, natychmiast wykonując zadanie. Za pomyłkę lub zwlekanie zawodnik otrzymuje punkt ujemny. Wygrywa osoba, która popełni najmniej błędów.
Jak wspomniałam na początku, zabawy to doskonała forma prowadzenia zajęć, która nie tylko pomaga wyzwolić w dzieciach niezbędne zaangażowanie, lecz także może ułatwić trenerowi pracę. Zachęcam wszystkich do wypróbowania powyższych zabaw podczas swoich treningów, aby przekonać się jak przydatnym okażą się narzędziem.
