W sporcie coraz częściej mówi się o wadze przygotowania mentalnego. „Nie byliśmy dostatecznie skoncentrowani”, „zjadł nas stres”, „zlekceważyliśmy przeciwnika” – takie i podobne wypowiedzi często można usłyszeć w pomeczowych wywiadach. I choć w świadomości sportowców coraz mocniej funkcjonuje pojęcie przygotowania mentalnego to co ono właściwie oznacza?
Z tego wpisu dowiesz się:
- czym jest przygotowanie mentalne,
- kiedy warto je rozpocząć i ile może potrwać,
- komu przyniesie efekty,
- co daje przygotowanie mentalne.
Co to znaczy przygotowanie mentalne?
Gdyby zapytać zawodników i trenerów, jak ważne przygotowanie mentalne do meczu, większość odpowiedziałaby, że bardzo. Ale za taką odpowiedzią nie zawsze idą czyny – wiemy, że to istotne, ale nie przeznaczamy na to wystarczająco dużo czasu. Dla opisania treningu często używa się metafory stołu. Stół ma 4 nogi, a nawet jedna złamana sprawi, że jego stabilność zostanie zachwiana. Te 4 nogi symbolizują części treningu: techniczny, taktyczny, motoryczny i właśnie mentalny. O ile z pierwszymi 3 nogami zazwyczaj nie ma problemu, o tyle trening mentalny bywa spychany na dalszy plan lub całkowicie pomijany.
Sportowcy często mówią, że ich głowach coś nie gra. Potrafią określić co im przeszkadza, ale nie do końca wiedzą, co zrobić, by „ogarnąć głowę” przed zawodami. I tutaj z pomocą przychodzi przygotowanie mentalne. Odnosi się ono do takiego przygotowania umysłu, by zawodnik mógł rywalizować na swoim optymalnym poziomie. Odbywa się ono przy pomocy technik stosowanych przez psychologów sportu, np. zarządzania pobudzeniem, emocjami, wizualizacji, wyznaczania celów, mowy wewnętrznej itp. Tak samo jak trenujesz ciało, by było gotowe do wysiłku, tak i umysł musi być w pełnej gotowości do rywalizacji.
Sam trening mentalny nie uczyni z zawodnika mistrza. Nadal najważniejsze są umiejętności fizyczne, motoryczne i predyspozycje do uprawiania danego sportu. Bez nich, nawet będąc mentalnym mistrzem, trudno marzyć o sukcesach.
Kiedy zacząć przygotowanie mentalne?
W większości przypadków o przygotowaniu mentalnym do walki przypominamy sobie, kiedy coś „nie gra”. Nagle spada forma i zawodnik nie daje rady grać, jak dotychczas. Czasami w takich sytuacjach po pracy z psychologiem sportu oczekuje się natychmiastowego cudu – „naprawienia zawodnika”. Nic bardziej błędnego. Tak samo, jak nie możesz oczekiwać świetnej kondycji to po jednym treningu biegowym czy poprawy techniki po godzinie ćwiczeń.
Po jakim czasie praca nad sferą mentalną zaczyna przynosić efekty? Wszystko zależy od trudności. Praca nad mową wewnętrzną czy uspokajania się przy pomocy ćwiczeń relaksacyjny zaczyna przynosić efekty po kilku tygodniach. Dużo zależy także od osobowości, cech, motywacji i podejścia zawodnika. Natomiast głębsze problemy, np. te dotyczące przekonań będą wymagały cięższej i dłuższej pracy.
Kto powinien przygotowywać się mentalnie?
Częsty błąd polega na tym, że przygotowania mentalnego w sporcie nie traktuje się, jak innych jego elementów. Kontuzjom staramy się się zapobiegać, natomiast psychologicznym przeszkodom już nie.
O przygotowaniu mentalnym do walki warto pomyśleć zanim „coś się popsuje”. Trening mentalny nie jest wyłącznie dla zawodników, którzy z czymś sobie nie radzą. Zdecydowanie warto go wprowadzić w przypadku tych sportowców, którzy świetnie dają sobie radę. Dzięki temu, jeśli w przyszłości pojawią się przeszkody, będą na nie gotowi oraz skuteczniej i szybciej sobie z nimi poradzą.
Zaangażowanie, ciężka praca i cierpliwość są niezbędne, by przygotowanie mentalne zaczęło przynosić efekty. Tak samo jak w przypadku każdego innego rodzaju treningu.
Nie ma także złotego sposobu, który zadziała na wszystkich. Nawet w przypadku podobnego wyzwania u różnych zawodników będą działały różne metody. Dlatego ważne jest, by nie dać się złapać w pułapkę „idealnego sposobu”. Przygotowanie mentalne do meczu powinno być indywidualne dopasowane do sportowca.
Sprawdź także, jakie książki o psychologii sportu warto przeczytać
Co daje przygotowanie mentalne?
- pomaga zrozumieć, co pomaga, a co przeszkadza podczas rywalizacji i korzystać z tych strategii, które sprawdzają się w każdej sytuacji,
- pozwala wypracować zdrowe podejście do rywalizacji, zwycięstwa czy porażki,
- daje szansę rozpoznania głównych przeszkód, które stoją zawodnikowi na drodze,
- wzmacnia zdolność do rywalizowania na swoim najlepszym poziomie oraz pomaga w funkcjonowaniu w codziennym życiu,
- daje zawodnikowi mentalne narzędzia do pracy nad sobą, nie tylko w sporcie, ale i w życiu prywatnym.
